Daodejing
| Daodejing | |
|---|---|
 | |
| Autor/a | Laozi |
| Orixe | China |
| Lingua | Chinés clásico |
| Xénero(s) | texto relixioso |
| [ editar datos en Wikidata ] | |
O Daodejing[1] ou Tao Te Ching (chinés tradicional: 道德經; chinés simplificado: 道德经; "O clásico do camiño e da virtude") é un libro clásico chinés, considerado un dos textos fundamentais do daoísmo. Segundo a tradición, foi creado polo sabio Laozi,[2] mais a súa autoría e as súas datas de composición e compilación son aínda obxecto de debate.[3] Os fragmentos máis antigos atopados datan de finais do século IV a.C.;[4] ademais, os textos de Guodian son do século III a.C., aínda que conteñen múltiples versións da obra, diferentes da actual.[5]
Trátase dunha colección de aforismos poéticos dividida en 81 capítulos, que versan sobre nocións importantes do pensamento chinés antigo, como o wu wei ("non facer") ou o dao ("camiño"). Tradicionalmente, divídese en dúas seccións: o Dao jing (capítulos do 1 ao 37) e o De jing (capítulos do 38 ao 81). O Daodejing é unha obra basilar das concepcións filosófica e relixiosa do daoísmo, estendendo a súa pegada para alén desta tradición.[4] Así, a súa terminoloxía e conceptos foron reelaborados e reinterpretados polo legalismo, o confucianismo e, especialmente, o budismo chinés.[4]
O libro tivo unha enorme influencia nas civilizacións de Asia oriental, aínda que tamén foi coñecido en occidente a través das súas numerosas traducións.[4] As súas ensinanzas foron aplicadas en eidos tan variados como a filosofía, a relixión, a arte, a medicina, as artes marciais ou as prácticas sexuais.
Título[editar | editar a fonte]
Nas linguas occidentais, o título adoita escribirse como Tao Te Ching, seguindo a transliteración de Wade-Giles, ou Daodejing, en pinyin. Pode traducirse como O clásico da vía e do poder, O libro do dao e a súa virtude ou O libro do camiño e da virtude, entre outros.
Os libros chineses antigos adoitan recibir tamén o nome do seu autor, neste caso Laozi, o "vello mestre".[6] Xa que logo, o Daodejing pode aparecer tamén como o Laozi, especialmente nas fontes chinesas.[4]
O título Daodejing, que describe a obra como un clásico, empezouse a utilizar durante o reinado do emperador Jing dos Han (157-141 a.C.).[7] Outros títulos empregados son O sutra da vía e o seu poder (Daode zhenjing, 道德真經) e o descritivo Clásico dos cinco mil caracteres (Wuqian wen, 五千文).
Autoría[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Laozi.
O Daodejing foi atribuído pola tradición a Laozi; non obstante, a existencia histórica desta figura é obxecto de debate. O seu nome, que significa literalmente "vello mestre", contribuíu a agravar a polémica.[8]
A primeira fonte biográfica sobre Laozi é o Shiji ("Rexistros do gran historiador") de Sima Qian (c. 145-86 a.C.), no que se combinan tres historias.[9] Na primeira delas, Laozi aparece como un contemporáneo de Confucio (551-479 a.C.).[10] O seu apelido era Li (李), e o seu nome Dan (聃) ou Er (耳).[10] Era un funcionario dos arquivos imperiais, que escribiu un libro en dúas partes antes de partir cara o oeste montado nun búfalo; a petición do gardián do paso de Han-ku, chamado Yinxi, Laozi compuxo o Daodejing.[10] De acordo coa segunda historia, Laozi viviu tamén nos tempos de Confucio, mais o seu nome sería Lao Laizi (老莱子), autor dun libro en quince partes. No terceiro relato, é retratado como un gran historiador e astrólogo chamado Lao Dan (老聃), durante o reinado do duque Xian dos Qin (r. 384-362 a.C.).
A historicidade de Laozi e a datación do Daodejing son aínda hoxe obxecto de debate. As análises lingüísticas do vocabulario do texto e o seu patrón de rima suxiren que foi composto despois do Shi jing, mais antes do Zhuangzi. Varias lendas afirman que Laozi naceu xa ancián, e que viviu durante 996 anos, con varias reencarnacións. Neste sentido, moitos expertos poñen en dúbida que Laozi fose unha persoa real.[11] Cabe notar que, segundo unha reconstrución da pronuncia do chinés antigo da época do Daodejing, unhas tres cuartas partes da obra rimaban na lingua orixinal.[12]
A visión predominante na actualidade é que o texto é unha compilación ou antoloxía que representa o punto de vista de moitos autores. A versión herdada do texto tería sido compilada arredor do 250 a.C., en base a varias edicións anteriores.[4]
Versións[editar | editar a fonte]
Versións principais[editar | editar a fonte]
Entre as múltiples edicións do Daodejing, destacan tres, nomeadas segundo os seus comentaristas. A versión de Yan Zun, da que só se conserva a segunda sección, deriva dun comentario atribuído ao erudito da dinastía Han Yan Zun (c. século I a.C.). A versión de Heshang Gong recibe o seu nome do lendario Heshang Gong, quen supostamente viviu durante o reinado do emperador Wen dos Han (180-157 a.C.). Este comentario conta cun prefacio escrito por Ge Xuan (164-244), tío avó do lingüista Ge Hong (283-343 ou 364). Estudos recentes suxiren que foi composta no século III. Por último, está a célebre versión de Wang Bi, a máis contrastada das tres. O filósofo Wang Bi (226-249) foi un importante pensador e comentarista do período dos Tres Reinos, que legou influentes comentarios do Daodejing e do Yi jing.[13]
Os textos de Mawangdui e Guodian[editar | editar a fonte]
- Artigos principais: Textos de Mawangdui e Textos de Guodian.
En 1973, un grupo de arqueólogos descubriu copias de varios textos da China arcaica nunha tumba datada do 168 a.C., agora coñecidos como os textos de Mawangdui.[4] Entre elas, había dúas versións completas do Daodejing, referidas como texto A (甲) e texto B (乙). Ámbalas dúas están invertidas respecto das edicións tradicionais, coa sección do De jing colocada antes da Dao jing. Tendo en conta os seus estilos de caligrafía e os tabús imperiais, pénsase que o texto A procede da primeira década do século II a.C., e o B da terceira década so mesmo século.[14]
En 1993, atopouse a versión máis antiga coñecida na vila de Guodian, en Jingmen (Hubei). Escrita en tiras de bambú, foi datada contra o ano 300 a.C. Os textos de Guodian constan dunhas oitocentas tiras de bambú, cun total de máis de 13 000 caracteres, 2 000 dos cales corresponden co Daodejing.
Tanto os textos de Mawangdui como os de Guodian son coherentes coas versións herdadas do texto, coa excepción da ordenación dos capítulos e as variantes gráficas de certos caracteres. Algunhas traducións recentes do Daodejing fan uso destas versións.
Estrutura e estilo[editar | editar a fonte]
O Daodejing é un texto duns 5 000 caracteres, organizado en 81 capítulos ou seccións (zhang 章). A evidencia suxire que estas divisións foron posteriores, realizadas para facilitar os comentarios ou a memorización, e que o texto orixinal estaba composto dunha maneira máis fluída. A obra consta de dúas partes: o Dao jing (capítulos do 1 ao 37), e o De jing (capítulos do 38 ao 81), que se editaron xuntas para crear a versión herdada do texto. As escavacións máis antigas indican que a ordenación orixinal podería ter sido a inversa, chamada Dedaojing.
A escrita é lacónica, con poucas partículas gramaticais, o que favorece interpretacións variadas e, incluso, contraditorias. As súas ideas son peculiares, e o seu estilo, poético. A nivel retórico, combina dúas estratexias principais: enunciados declarativos breves e contradicións intencionadas. A primeira delas produce frases memorables, namentres a segunda obriga ao lector a reconciliar as supostas contradicións.[15]
Canto aos caracteres, as versións orixinais probablemente foron redactadas en escrita de selo, mais as posteriores foron realizadas en escrita clerical ou regular.
Temas[editar | editar a fonte]
Dao 道[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Dao.
道可道，非常道。
Dao ke dao, fei chang dao
O dao que pode ser expresado non é o verdadeiro dao.
O Daodejing describe o dao 道 (camiño, vía) como a fonte ou orixe de todo o que existe: non pode verse, mais non é transcendente; é inmensamente poderoso, mais humilde. Lonxe do concepto de Deus das relixións deístas, trátase dun principio inimaxinable, inenarrable, eterno e absoluto, que non pode ser comprendido, xa que calquera tentativa de clasificalo crea unha dicotomía que non pode existir en algo eterno e absoluto.
Do mesmo xeito que no Zhuangzi, existe no Daodejing unha distinción entre a vía ou dao corrente e o auténtico dao, que sería o baleiro, a realidade última.[17] Como tal, segundo os primeiros versos da obra, sería unha realidade inefable ou indescritible, posto que calquera intento de comprendelo ou nomealo supón dividir a súa unidade, coa conseguinte aparición de contradicións ou paradoxos.[17] Porén, o dao é comprensible nas súas manifestacións, xa que é o produtor do ceo e a terra, e das "dez mil cousas do mundo" (é dicir, da natureza visible, da realidade material).[17] Xa que logo, é posible evocalo a través da súa actividade creadora.[17] Esta dualidade está na base do misterio ou carácter contraditorio do concepto de dao, que é a un tempo dicible e indicible, nomeable e sen nome, único (en si mesmo) e múltiple (nas súas manifestacións).[17]
Por outra banda, as persoas teñen desexos e libre albedrío, polo que poden alterar a súa propia natureza. Porén, moita xente actúa de xeito contrario á orde natural, afectando ao equilibrio do dao. O obxectivo do Daodejing é dirixir aos lectores para regresar ao seu estado natural, en harmonía co dao.[18] A linguaxe e mais a sabedoría convencionais son xulgados criticamente, xa que son inherentemente artificiais e cheas de prexuízos; o emprego de paradoxos serve para acentuar esta idea.[19]
Wu wei 無為[editar | editar a fonte]
A noción de wu wei 無為 (lit. "non acción, non facer") é central na filosofía do Daodejing. Trátase dun concepto con múltiples significados, polo que adoita traducirse de moi diversas formas segundo a sección do texto. Pode entenderse como non facer nada, non forzar as cousas, actuar de xeito espontáneo, fluíndo co momento.[20]
Este termo está asociado co de ziran 自然 (natural, espontáneo), que expresa a harmonía do dao. Ziran reflicte a crenza daoísta de que as distincións de valor son ideolóxicas e que delas nace toda ambición. No Daodejing, ziran implica simplicidade e humildade, que son entendidas como virtudes esenciais, en contraste coas accións egoístas. A nivel político, isto supón evitar situacións como a guerra, as leis punitivas ou os impostos excesivos. Algúns daoístas estableceron unha conexión directa entre o wu wei e prácticas esotéricas como o zuowang ("sentar no esquecemento"; é dicir, baleirar a mente da consciencia do corpo e de todo pensamento), que tamén se atopa no Zhuangzi.[19]
Cosmogonía[editar | editar a fonte]
As ideas cosmogónicas e metafísicas do Daodejing, de acordo con algunhas ramificacións do daoísmo, poden ser definidos da seguinte forma:
- Todo nace do baleiro indiferenciado, inmensurábel, insondábel, que nunca pode ser exhausto: "o dao sen nome", que se move en torno de si mesmo sen parar. Deste "dao sen nome" (que non existe) nace o que existe (e ten nome): o camiño (dao). Non vemos o dao como Un por causa dos nomes con que designamos o que vemos cos nosos sentidos - as "dez mil cousas" (O carácter chinés que significa "dez mil", wan , sase, como tamén no grego, para significar unha miríade, ou sexa, un número grande e indefinido). É co aparecemento dos nomes cando aparecen todas as cousas e o Un transfórmase en moitos.
- A virtude (de) é a manifestación do dao a través da súa misteriosa operación: o chamado "actuar sen actuar" (a acción involuntaria que caracteriza a natureza das cousas), "o modo de camiñar".
- A partir destas ideas cosmogónicas e metafísicas. Laozi deduce un sistema de moral e regras de conduta que ten por obxectivo conformar as accións humanas coa orde natural do Universo. O ser humano naceu do dao, pero despois comezou a desviarse dos seus atributos, ou sexa, perdeu a virtude, o saber como camiñar. O camiño do dao é o camiño de volta ao estado de graza en harmonía co dao.
- Dao é normalmente traducido como "camiño" ou "vía". Porén, este camiño non se distingue do camiñante ou do camiñar. Non hai un creador. O universo (o ceo e a terra) apareceu (e aparece continuamente) a partir do dao primordial. O que existe aparece do que non existía antes e é eterno. O universo é como un organismo vivo resultante da expansión vitalizada do dao (a orde natural). O dao maniféstase continuamente no fluxo e refluxo constante de todas as cousas que existen e que se crearon pola súa actividade.
- O dao non ten personalidade. O que vitaliza o universo son dous principios ou substancias que, combinados, son o dao: o yang (luz, calor, creativo, masculino), que existe especialmente concentrado no ceo, e o yin (sombra, frío, receptivo, feminino), que existe especialmente concentrado na terra.
- Varios filósofos daoístas chineses entenden os versos que expoñen as ideas cosmogónicas sobre o inicio do universo como sendo, de feito ou tamén, a descrición do modo como a consciencia da realidade externa emerxe na nosa mente.
Cando vemos unha cor ou ouvimos un son, hai un momento breve inicial en que o noso cerebro aínda non fixo un xuízo sobre a nosa percepción; non sabemos aínda que son ou cor é, nin sequera temos aínda unha consciencia clara que estamos a ouvir ou ver algunha cousa. Estamos no dominio "do sen nome", do baleiro indiferenciado que nunca pode ser exhausto ou descrito. Despois, cando emerxe a consciencia e o pensamento, que ten por base a linguaxe, pasamos ao dominio "do que ten nome" e vemos entón todas cousas diferenciadas, cada unha co seu nome. Co aparecemento dos nomes, aparecen todas as cousas e o Un transfórmase en moitos.
En termos mentais, o camiño do dao é o camiño de volta a ese breve "estado de graza" inicial. Un estado en que calquera traballo mental interior elimínase e en que regresamos á nosa espontaneidade natural. As prácticas do budismo chan ou zen, que tiveron a súa orixe nas ideas daoístas, teñen como obxectivo exactamente atinxir ese estado mental primordial de fusión paradoxal co Un.
Traducións[editar | editar a fonte]
En galego[editar | editar a fonte]
- Tao Te King (2006). Tradución indirecta de Xosé Lois García. Toxosoutos. ISBN 8496259943
En castelán[editar | editar a fonte]
- Tao Te Ching: Los libros del Tao (2006). Tradución directa de Iñaki Preciado Idoeta. Trotta. ISBN 9788481648355
En portugués[editar | editar a fonte]
- Dao de jing: O livro do Tao (2017). Tradución directa de Chiu Yi Chih. ISBN 978-8568871058
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Díaz Pardo, Freixanes & Mascato 2006, p. 1194.
- ↑ Ellwood 2008, p. 262.
- ↑ Eliade 1984, p. 26.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Chan 2013.
- ↑ Littlejohn 2024.
- ↑ Chalmers 1868, p. ix.
- ↑ Seidel 1969, p. 24, 50.
- ↑ Cao 2017.
- ↑ Chan 1963, p. 35-37.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Cheng 1997, p. 188-189.
- ↑ Lau 1963, p. 162.
- ↑ Minford 2018, p. ix-x.
- ↑ Cheng 1997, p. 328.
- ↑ Loewe 1993, p. 269.
- ↑ Austin 2010, p. 158.
- ↑ Lao Tse 2006, p. 29.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Cheng 1997, p. 203-205.
- ↑ Ivanhoe & Van Norden 2005, p. 162.
- ↑ 19,0 19,1 Chan 2000, p. 22.
- ↑ Huan & Watts 1975, p. 78-86.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Austin, Michael (2010). Reading the World (en inglés). W. W. Norton. ISBN 978-0-393-93349-9.
- Cao, Feng (2017). Daoism in Early China: Huang-Lao Thought in Light of Excavated Texts (en inglés). Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-55094-1.
- Chalmers, John (1868). The Speculations on Metaphysics, Polity, and Morality of the "Old Philosopher" Lau-tsze (en inglés). Trübner.
- Chan, Wing-tsit (1963). "Records of the Grand Historian". A Source Book in Chinese Philosophy (en inglés). Princeton University Press. ISBN 9780691071374.
- Chan, Alan K. L. (2000). "The Daode Jing and Its Tradition". En Kohn, Livia. Daoism Handbook (en inglés). Brill. ISBN 978-9004112087.
- Chan, Alan (2013). "Laozi". En Zalta, Edward. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (en inglés).
- Cheng, Anne (1997). Histoire de la pensée chinoise (en francés). Éditions du Seuil. ISBN 9782020125598.
- Díaz Pardo, Isaac; Freixanes, Víctor F.; Mascato, Antón, eds. (2006). "Laozi". Diciopedia do século 21, vol. 2: E-Ñ. Edicións do Cumio/Editorial Galaxia/Edicións do Castro.
- Eliade, Mircea (1984). A History of Religious Ideas, vol. 2: From Gautama Buddha to the Triumph of Christianity (en inglés). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-20403-1.
- Ellwood, Robert S. (2008). "Lao-tzu (Laozi)". The Encyclopedia of World Religions (en inglés). Infobase. ISBN 978-1-4381-1038-7.
- Huan, Chung-liang; Watts, Alan (1975). Tao: The Watercourse Way (en inglés). Pantheon. ISBN 978-0-394-73311-1.
- Ivanhoe, Philip J.; Van Norden, Bryan W. (2005). Readings in Classical Chinese Philosophy (en inglés). Hackett Publishing. ISBN 978-0-87220-780-6.
- Lao Tse (2006). Tao Te King. Toxosoutos. ISBN 84-96259-94-3.
- Lau, D. C. (1963). Tao Te Ching (en inglés). Penguin. ISBN 978-0-14-044131-4.
- Littlejohn, Ronnie (2024). "Daoist Philosophy". Internet Encyclopedia of Philosophy. ISSN 2161-0002.
- Loewe, Michael (1993). Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide (en inglés). Society for the Study of Early China. ISBN 978-1-55729-043-4.
- Minford, John (2018). Tao Te Ching: The Essential Translation of the Ancient Chinese Book of the Tao (en inglés). Viking Press. ISBN 978-0-670-02498-8.
- Seidel, Anna (1969). La divinisation de Lao-tseu dans le taoïsme des Han (en francés). École française d'Extrême-Orient. ISBN 9782855395531.
